της Χρυσάνθης Κυριακίδου
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (ΣΔτ1) αποτελεί μια σοβαρή αυτοάνοση πάθηση που χαρακτηρίζεται από την καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος. Ακολουθεί ανάλυση της παθογένειας, των παραγόντων κινδύνου, της διάγνωσης και της πρόληψης του ΣΔτ1.
Η Παθογένεια του ΣΔτ1
Η εμφάνιση του ΣΔτ1 δεν είναι ξαφνική. Προηγείται μια προοδευτική εξέλιξη που περιλαμβάνει τρία στάδια:
- Προ-στάδιο 1: Θετικά αυτοαντισώματα χωρίς συμπτώματα.
- Στάδιο 2: Θετικά αυτοαντισώματα με διαταραγμένα επίπεδα σακχάρου αλλά χωρίς συμπτώματα.
- Στάδιο 3: Κλινική διάγνωση με συμπτώματα, όπως πολυουρία, πολυδιψία και απώλεια βάρους.
Αιτιοπαθογένεια και Παράγοντες Κινδύνου
Ο ΣΔτ1 συνδυάζει γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες:
Γενετικοί Παράγοντες
- Συγγενείς 1ου βαθμού με ΣΔτ1:
- 15 φορές αυξημένος κίνδυνος.
- 5% πιθανότητα έως τα 20 έτη (έναντι 0,3% στο γενικό πληθυσμό).
- Γονίδια HLA:
- Απλότυποι υψηλού κινδύνου: DR3-DQ2 και DR4-DQ8.
- Μη HLA γονίδια, όπως το γονίδιο της ινσουλίνης.
- Δείκτες γενετικού κινδύνου: Συνδυάζουν γονίδια HLA και non-HLA για την πρόληψη.
Περιβαλλοντικοί Παράγοντες
- Ιογενείς λοιμώξεις: Εντεροϊοί (Coxsackie), ιός ερυθράς, ροταϊός, κορωνοϊός.
- Διατροφικοί παράγοντες:
- Μειωμένος μητρικός θηλασμός.
- Έκθεση σε γλουτένη (δεν έχει αποδειχθεί πλήρως).
- Έλλειψη βιταμίνης D.
- Περιγεννητικοί παράγοντες: Μειωμένο βάρος γέννησης.
- Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες: Έκθεση σε στρεσογόνα ερεθίσματα.
Διάγνωση και Αναγνώριση Υψηλού Κινδύνου
Η διάγνωση βασίζεται σε:
Αυτοαντισώματα
- Αντινησιδιακά (ICA).
- Αντιινσουλινικά (IAA).
- Αντιγόνο νησιδίων 2 (IA2).
- Αποκαρβοξυλάση γλουταμινικού οξέος (GAD65).
- Μεταφορέας ψευδαργύρου (ZnT8).
Στάδια Κινδύνου
- Μόνο ένα θετικό αυτοαντίσωμα: 15% κίνδυνος εμφάνισης στα επόμενα 10 χρόνια.
- Δύο ή περισσότερα θετικά αυτοαντισώματα:
- 44% κίνδυνος σε 5 χρόνια (στάδιο 1).
- 75% σε 5 χρόνια και 100% πιθανότητα στη ζωή (στάδιο 2).
Πρόληψη και Έγκαιρη Παρέμβαση
Η πρόληψη του ΣΔτ1 μπορεί να:
- Μειώσει την πιθανότητα διαβητικής κετοξέωσης στην πρωτοδιάγνωση.
- Αναγνωρίσει άτομα για συμμετοχή σε ερευνητικές μελέτες.
- Καθυστερήσει την εξέλιξη από το στάδιο 2 στο στάδιο 3 με φαρμακευτική αγωγή.
Εργαλεία Πρόληψης
- Τακτικός έλεγχος για αυτοαντισώματα (ICA, IAA, IA2, GAD65, ZnT8).
- Εφαρμογή στρατηγικών για μείωση περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου.
Η κατανόηση των σταδίων και των παραγόντων κινδύνου του ΣΔτ1 επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση, συμβάλλοντας στην καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών.
